سردردهایی که باعث ایجاد علائم چشمی می شوند!

اگر مکرراً دچار سردرد شوید حتماً دوستان و اطرافیان به شما توصیه می‌کنند که برای معاینه چشم و کنترل شماره عینک به چشم پزشک مراجعه کنید. اما آیا واقعاً مشکلات چشمی می‌توانند باعث ایجاد سردرد شوند؟

در ادامه با "مجله الکترونیکی دیالنز" همراه باشید تا در مورد سردردهایی که باعث ایجاد علائم چشمی می شوند اطلاعاتی را کسب نمایید .

یک عقیده عمومی شایع ولی نادرست این است که خستگی چشم ناشی از عیوب‌انکساری یا انحراف چشم مخفی از علل شایع سردرد است. گرچه عیوب انکساری و انحراف چشم مخفی باید در صورت وجود تصحیح شوند و گاهی تصحیح آن‌ها به بهبود سردرد کمک می‌کند، اما در اغلب موارد سردرد ربطی به شماره عینک فرد ندارد. البته برخی از بیماری‌های چشمی می‌توانند سردرد ایجاد کنند و برخی از انواع سردرد نیز با علائم چشمی همراه هستند، اما در اکثر افراد مبتلا به سردرد نتیجه معاینه چشم کاملاً طبیعی است.

به هر حال اگر به علت ابتلا به سردرد درصدد مراجعه به پزشک هستید بهتر است به خصوصیات سردرد خود دقت کنید، چون این خصوصیات می‌توانند در جهت یافتن علت بیماری به پزشک کمک کنند.

سردردهایی که باعث ایجاد علائم چشمی می شوند

- میگرن
میگرن یکی از علل بسیار شایع و شاید شایعترین علت سردرد مکرر است. بیماری میگرن در زنان شایع‌تر است. در اکثر مبتلایان به میگرن سابقه خانوادگی ابتلا به سردرد وجود دارد. سردردهای میگرنی معمولاً در سن بلوغ شروع می شود و در سن بالای ۵۰ سال از بین می‌رود. سردرد میگرنی غالباً یکطرفه و ضربان دار است و چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد. دردهای میگرنی گاهی با حالت تهوع و استفراغ همراه است. اکثر افراد مبتلا به میگرن در زمان حمله سردرد دچار ترس از نور و صدا می شوند و تمایل دارند که در یک اتاق ساکت و تاریک استراحت کنند. در این حالت روشن کردن چراغ یا ایجاد صدای ناگهانی می‌تواند باعث بدتر شدن سردرد شود.

تغییرات هورمونی روی میگرن مؤثر است و عواملی مثل قاعدگی، بارداری و قرص‌های هورمونی جلوگیری از بارداری معمولاً باعث بدتر شدن میگرن می‌شود.

عواملی مثل گرسنگی، کم‌خوابی، خستگی، استرس‌های روحی، ورزش‌های سنگین، غذاهای خاص (قهوه، شکلات، پنیر مانده، آجیل و مشروبات الکلی) و بوهای خاص (مثلاً بوی سیگار یا عطر) می‌تواند باعث شروع حمله میگرن شود.

درمان میگرن

در بسیاری از مبتلایان به میگرن آنچه که بیشتر از سردرد و علائم چشمی باعث آزار فرد می‌شود ترس از وجود تومور مغزی یا ایجاد کوری دائمی است. در این افراد یک معاینه کامل پزشکی و اطمینان از اینکه بیماری خوش‌خیم است و هیچ عارضه دائمی ایجاد نمی‌کند تا حد زیادی باعث آسودگی فرد مبتلا می‌شود و حتی گاهی کاهش استرس ناشی از نگرانی باعث کم شدن شدت و فراوانی حملات میگرنی شده، به بهبود قابل توجه فرد می‌انجامد.

به علاوه در افراد میگرنی شناسایی عواملی که باعث شروع یا تشدید حمله میگرنی می شود و پرهیز از این عوامل (بی خوابی، خستگی، گرسنگی، استرس، بوی سیگار، بوی عطر، غذاهای خاص و غیره) می‌تواند باعث بهبود فرد مبتلا شود. همچنین انجام مرتب ورزهای سبک روزانه و پرهیز از ورزش‌های سنگین می‌تواند به کنترل میگرن کمک کند.

به هر حال در مواردی که سردرد میگرنی شدید است و فعالیت روزانه فرد را مختل می‌کند می‌توان با استفاده از مسکن های معمولی یا داروهای خاص سردرد را کنترل کرد. البته لازم به ذکر است که در صورتیکه حملات میگرن مکرراً اتفاق بیافتد و فرد ناچار باشد در هفته بیش از ۲-۳ بار از مسکن استفاده کند به داروی مسکن وابسته می‌شود و در صورت قطع مصرف دارو مجدداً دچار سردرد خواهد شد. در این افراد لازم است داروهای خاصی (تحت نظر پزشک) به طور مرتب مصرف شود تا فراوانی حملات میگرنی کاهش پیدا کند و فرد مجبور نباشد دائماً از داروهای مسکن استفاده کند.

- سردردهای تنشی (Tension headache)

سردرد تنشی نوع خاصی از سردرد است که اغلب در افراد افسرده یا کسانی که تحت استرس مزمن قرار دارند ایجاد می‌شود. این نوع سردرد معمولاً در اکثر ساعات روز وجود دارد اما شدت آن خفیف تا متوسط است و مشکل جدی برای فعالیت‌های روزانه ایجاد نمی‌کند. این سردردها معمولاً در پایان روز و در موقع خستگی شدیدتر می‌شود. این نوع سردرد بیشتر به صورت احساس سنگینی در سر است و افراد مبتلا می‌گویند: "احساس می‌کنم یک دیگ روی سرم گذاشته‌اند" . اهمیت سردرد تنشی در آن است که ممکن است درد فقط در ناحیه پیشانی و دور چشم ها وجود داشته باشد و به همین دلیل با مشکلات چشمی اشتباه شود. برخی از صاحب نظران معتقدند که سردرد تنشی نوع خاصی از میگرن معمولی می‌باشد. درمان آن نیز مشابه درمان میگرن می‌باشد.

- سردرد خوشه‌ای (Cluster headache)

این سردرد بیشتر در مردان سیگاری ۳۰ تا ۵۰ ساله بروز می‌کند. یک بیماری خوش‌خیم است که بصورت حملات حاد سردرد و درد پشت کره چشم بصورت یکطرفه تظاهر می‌کند و برخلاف اغلب سردردهای خوش‌خیم باعث بیدار شدن فرد از خواب می‌شود. معمولاً در زمان سردرد علائم چشمی یکطرفه نیز در سمت مبتلا وجود دارد به طوری که چشم مبتلا دچار اشکریزش و قرمزی می‌شود. ممکن است در همان سمت افتادگی پلک ایجاد شود و مردمک چشم موقتاً گشاد شود (یعنی سیاهی چشم در سمت مبتلا بزرگتر به نظر برسد). گاهی آبریزش‌بینی نیز در سمت مبتلا اتفاق می‌افتد. در سردرد خوشه‌ای حمله حاد سردرد حدود یکی دو ساعت طول می‌کشد و عارضه خاصی ایجاد نمی‌کند. معمولاً سردرد خوشه‌ای چندین بار در یک دوره چند هفته‌ای تا چند ماهه تکرار می‌شود و سپس به تدریج بهبود می‌یابد. البته احتمال عود این حملات پس از چند ماه تا چند سال وجود دارد.

 سردردهای ناشی از بیماری‌های چشمی

همانطور که قبلاً ذکر شد بر خلاف تصور عموم مردم، عیوب انکساری معمولاً باعث ایجاد سردرد نمی‌شود؛ اما گروهی دیگر از بیماری‌های چشمی می‌توانند باعث بروز سردرد و بخصوص درد اطراف چشم شوند.

- خشکی چشم

خشکی چشم یکی از علت‌های بسیار شایع احساس درد و ناراحتی در اطراف چشم‌ها است که معمولاً صبح‌ها بهتر است و در اواخر روز بدتر می‌شود. به علاوه انجام کارهای چشمی مثل مطالعه یا کار با کامپیوتر می‌تواند باعث بدتر شدن درد و ناراحتی در مبتلایان به این بیماری شود.

- بیماری‌های قرنیه

قرنیه بافت بسیار حساسی است که تعداد زیادی اعصاب حسی در آن وجود دارد و به همین علت به درد و تحریک واکنش زیادی نشان می‌دهد. (حتماً تجربه کرده‌اید که حتی ورود یک ذره بسیار ریز گرد و غبار به داخل چشم چقدر باعث درد و ناراحتی می‌شود، در حالیکه با یک قلوه سنگ! در داخل کفشتان ممکن است چند ساعت پیاده روی کنید و عین خیالتان نباشد). طبیعی است که تحریکات وارد شده به این بافت حساس می تواند درد شدیدی در چشم و اطراف چشم و گاهی در تمام سر ایجاد کند.

مثلاً ورود هر نوع جسم خارجی به داخل چشم- چه مستقیماً به قرنیه بچسبد و چه در پشت پلک گیر بیفتد و باعث خراشیده شدن قرنیه شود- علاوه برایجاد درد و قرمزی و اشکریزش معمولاً باعث سردرد نیز می‌شود.

همچنین در افرادی که به علت جوشکاری یا نگاه کردن طولانی مدت به برف (مثلاً در ورزش اسکی) دچار برق‌زدگی چشم‌ها می‌شوند نیز پوشش خارجی (اپی‌تلیوم) قرنیه آسیب می‌بیند و فرد علاوه بر اشکریزش و درد چشم‌ها ، دچار سردرد شدید می‌شود. (این نوع سردرد را جوشکاران محترمی که از عینک استفاده نمی کنند، خیلی زیاد تجربه می‌کنند(

از دیگر بیماری‌های قرنیه که باعث ایجاد سردرد می‌شود، زخم قرنیه است. همچنین التهاب قرنیه یا کراتیت نیز می‌تواند باعث سردرد گردد.

- گلوکوم حاد زاویه بسته

این بیماری باعث ایجاد تاری دید، درد چشم و اشکریزش و سردرد شدید می‌شود. تشخیص این بیماری با معاینه کامل چشمی (شامل اندازه‌گیری فشار داخل چشم و بررسی ساختمان زاویه اتاق قدامی) امکانپذیر است. تشخیص این بیماری اهمیت زیادی دارد چون می‌تواند منجر به کاهش دید دائمی شود.

- التهاب داخل چشمی(Uveitis)

التهاب داخل چشمی (یوئیت) می‌تواند علاوه بر درد چشم، سردرد نیز ایجاد کند. البته در مواردی که یوئیت قسمت‌های قدامی چشم مثلاً عنبیه را درگیر کرده باشد، احتمال ایجاد سردرد بیشتر است.

- التهاب صلبیه (Scleritis)

التهاب صلبیه می‌تواند باعث درد شدید چشم و سردرد شود. نکته قابل توجه آن است که اگر التهاب صلبیه در بخش‌های خلفی کره چشم اتفاق بیفتد، ممکن است در ظاهر چشم تغییر خاصی ایجاد نکند؛ اما باعث ایجاد سردرد شدید در ناحیه پشت چشم شود.

تشخیص این بیماری از دو جهت مهم است: اول آنکه این بیماری در خیلی از موارد با بیماری‌های جدی‌تر همراه است که در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند حتی حیات فرد را تهدید کند. دوم آنکه این بیماری می‌تواند منجر به آسیب جدی حتی سوراخ شدن چشم گردد.

حالات متفرقه

دردهای صورت: گاهی اوقات دردهای ناحیه صورت ممکن است با درد چشم اشتباه شود. مثلاً درگیری اعصاب حسی صورت، بیماریهای سینوس ها و ناراحتی دندانها و فک فوقانی گاهی ممکن است با درد چشم اشتباه شود.

دردهای تیر کشنده:گاهی فرد احساس می‌کند که چشمش تیر می کشد. این حالت معمولاً چند ثانیه طول می کشد و به سرعت از بین می‌رود. اگر این حالت زیاد تکرار نشود و مدت آن کوتاه باشد معمولاً علت خاصی نداشته و نیاز به بررسی و درمان ندارد؛ اما در صورتی که این حالت مرتباً تکرار شود یا با مشکلات چشمی یا عوارض عصبی دیگری همراه باشد ممکن است ناشی از تحت فشار قرار گرفتن اعصاب حسی توسط توده‌های عروقی یا تومورها باشد که در این حالت بررسی برای یافتن علت عارضه و در صورت امکان درمان آن ضروری است.

نور هراسی : (Photophobia)نور هراسی یا ترس از نور ،نوعی احساس مرتبط با درد است که در برخی از حالتهای چشمی رخ می دهد. در این حالت فرد احساس می‌کند که با نگاه کردن به نور دچار درد می‌شود به همین دلیل تمایل دارد که پلکها را در حالت نیمه بسته نگه دارد و در محیط نیمه تاریک قرار بگیرد. شایعترین علتهای نور هراسی بیماریهای قرنیه و التهابهای داخل چشمی (یووئیت) است. گاهی بیماریهای دیگر مثل میگرن، مننژیت و خونریزی داخل جمجمه نیز می‌توانند نور هراسی ایجد کنند.

سردردهای ناشی از آفتاب: وقتی کسی در معرض نور شدید آفتاب قرار گیرد مردمک چشمها تنگ می‌شود و فرد ناخودآگاه پلکها را تا جایی که امکان دارد تنگ می‌کند تا مقدار نور ورودی به چشم را محدود کند. انقباض مداوم مردمک و عضلات پلک می‌تواند باعث ایجاد سردرد (بخصوص در ناحیه پیشانی) شود. اگر همیشه پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب دچار سردرد می‌شوید شاید استفاده از عینک آفتابی و کلاه لبه‌دار بتواند به رفع سردردتان کمک کند.

سردرد ناشی از قطره‌های چشمی: بطور کلی مصرف قطره‌های چشمی می‌تواند باعث سوزش و ناراحتی خفیف در اطراف چشمها شود؛ البته معمولاً پس از چند بار مصرف قطره شدت درد کمتر می‌شود و فرد با دارو سازگار می‌شود. اما به هر حال در صورت ایجاد سردرد مقاوم ممکن است پزشک این قطره را قطع و یا با داروی دیگری جایگزین کند.

بهداشت پلک

سطح چشم مهمترین قسمت بدن در تماس با جهان خارج می باشد زیرا عملکرد و ساختار طبیعی چشم باعث تنظیم کل بدن در محافظت از محیط خارج می گردد. پلک و مژه ها جلوی ذرات خارجی کوچک را گرفته و مانع ورود آنها به چشم می شوند. مژه ها مانند یک صافی و یا یک توری عمل کرده تا حدی جلوی ذرات خارجی را می گیرند و باعث پلک زدن رفلکسی می شوند. خود پلک زدن باعث تقویت پمپ اشکی می گردد تا اشک با شستشوی اجسام خارجی آنها را از چشم خارج کند.

انسان بیشترین نسبت عرض شکاف پلکی نسبت به کل بدن را در میان مهره داران دارد. پوست پلک نازکترین پوست بدن می باشد و مژه ها تنها موهای پلک هستند که در پلک بالا ۲ برابر پلک پایین می باشند. مژه ها هر ۵-۳ ماه یک بار جایگزین می شوند. اگر یک مژه را بکشید ۲ ماه طول می کشد تا در بیاید و اگر با قیچی کوتاه کنید بعد از ۲ هفته بلند می شود.

لبه پلک در قسمت جلو شامل مژه ها و در قسمت عقب شامل غدد روغنی خاصی می باشد که ترشحات این غدد در ساختار اشک بسیار مهم است. عدم عملکرد درست این غدد و غدد دیگر عرق و چربی کنار مژه ها باعث علائمی مثل خشکی چشم،خارش و سوزش و احساس جسم خارجی می گردد. آنچه تحت عنوان بهداشت پلک مطرح می شود در واقع کمک به عملکرد صحیح این غدد پلکی می باشد.

برای بهداشت پلک می توان کارهای زیر را انجام داد:

یک دستمال صورت را در آب گرم فرو برده آب اضافی آنرا بگیرید، برای ۵ تا ۱۰ دقیقه روی پلکها قرار دهید و به آهستگی فشار دهید تا پوست پلک نرم شده و پوسته پوسته های چسبیده به پلک آزاد شود.

پلکها را ماساژ دهید و به آرامی با حرکت چرخشی انگشت کوچک دستتان را روی پلکها حرکت دهید تا ترشحات اضافی از غدد پلکیتان خارج شود .

پلکهایتان را با گوش پاک کن، پاک کنید. بهتر است گوش پاک کن را با شامپو بچه رقیق شده (حدود ۳ تا ۴ قطره شامپو بچه در نصف فنجان آب گرم) خیس کرده، آب اضافی آنرا گرفته و بعد پلکهایتان را بشوئید.

پس از آن با پارچه اثرات شامپو را پاک کنید. اگر علامتدار هستید (مثلاً روی لبه پلکتان شوره و پوسته دارد یا مرتباً احساس سوزش و خارش چشم دارید باید این کار را روزی ۴ بار به مدت ۵ دقیقه انجام دهید تا علامت ها از بین برود. سپس روزی یک بار به مدت طولانی هر روز این کار را تکرار کنید.
در موارد خاص (مثلاً وقتی لبه پلک ها عفونت و التهاب شدید دارد) لازم است پماد آنتی بیوتیک مصرف شود ولی بطور معمول لازم نیست. در زمان استفاده از این روش شستشوی پلک بهتر است از مواد آرایشی چشمی استفاده نشود

جمع بندی

خستگی چشم می تواند باعث ایجاد یا تشدید سردرد تکرار شونده شود. مشکلات معمول چشم که می تواند مسبب سردرد باشند، شامل: دوربینی، آستیگماتیسم و پیرچشمی است.هنگامی که علت خستگی چشم درمان شده و اصلاح شود، سردرد ناشی از آن برطرف خواهد شد. در افراد میگرنی شناسایی عواملی که باعث شروع یا تشدید حمله میگرنی می شود و پرهیز از این عوامل (بی خوابی، خستگی، گرسنگی، استرس، بوی سیگار، بوی عطر، غذاهای خاص و غیره) می‌تواند باعث بهبود فرد مبتلا شود. همچنین انجام مرتب ورزشهای سبک روزانه و پرهیز از ورزش‌های سنگین می‌تواند به کنترل میگرن کمک کند.