موقعیت و ساختار چشم به شکلی است که در معرض آسیبهای بسیاری قرار دارد؛ به‌عنوان‌مثال بعضی مواد می‌توانند با ورود به فضای کره چشم، عملکرد سلول‌های آن را مختل کنند. مواد اسیدی، قلیایی و خنثی در حالت‌های جامد، مایع و بخار در بروز این مشکل نقش دارند. عارضه ایجاد شده در نتیجه این موضوع سوختگی شیمیایی نامیده میشود. آشنایی با علائم و راه‌های درمان عارضه سوختگی شیمیایی چشم برای جلوگیری از عوارض جدی آن حائز اهمیت است. به همین دلیل این مقاله از "مجله الکترونیکی دیالنز" به معرفی سوختگی شیمیایی چشم اختصاص داده شده است. با ما تا پایان همراه باشید.
سوختگی شیمیایی چشم چیست؟
چشم یکی از بخش‌های مهم و حساس بدن است که در معرض آسیبهای مختلف فیزیکی و شیمیایی قرار دارد. آسیبهای شیمیایی چشم ناشی از ورود مواد مضر و مخرب به داخل چشم است. معمولاً این عارضه به‌صورت سوختگی بروز پیدا می‌کند.
میزان آسیب وارده به چشم در این شرایط یکسان نیست و از خفیف تا شدید دسته بندی میشود. سوختگی های خفیف معمولاً با آبریزش چشمی نمود پیدا میکنند. اما سوختگی شدید با صدمات جدی به بینایی فرد همراه است.
امکان بروز این حادثه برای کارکنان بسیاری از مشاغل وجود دارد؛ به‌عنوان‌مثال کارگران ساختمانی به واسطه تماس با گچ یا آهک دچار سوختگی چشم با مواد قلیایی میشوند. کشاورزان به استفاده از سموم آفت کش و کودهای شیمیایی در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. عامل اصلی ابتلای زنان به سوختگی چشم استفاده مکرر از لوازم آرایشی بهداشتی نامناسب، شوینده‌ها و سفیدکننده‌ها است.
چه موادی موجب سوختگی شیمیایی چشم می شوند؟
مواد دخیل در سوختگی شیمیایی چشم بر اساس حالت ظاهری به صورت جامد مایع یا بخار هستند. این مواد برحسب ترکیبات در سه گروه قلیایی، اسیدی و خنثی جای می‌گیرند. آمونیاک و آهک متداول‌ترین مواد قلیایی دخیل در بروز این عارضه هستند. اسید فسفریک اسید، سولفوریک اسید و هیدروکلریک یا همان جوهر نمک نیز از جمله مواد اسیدی هستند که موجب سوختگی شیمیایی میشوند. مواد سفید کننده نیز مثال خوبی از مواد خنثی بشمار می‌روند.
در صورت سوختگی چشم با مواد قلیایی آسیبهای بیشتری گریبان گیر فرد خواهد شد. به عبارتی خطر مواد قلیایی بیشتر از مواد اسیدی ارزیابی میشود. دلیل این موضوع از بین رفتن سلول‌های چشمی به دلیل از بین رفتن غشای آنها تحت تأثیر مواد قلیایی است. این روند در صورت عدم کنترل به تدریج برای سایر سلول‌های مجاور نیز تکرار میشود. مواد قلیایی با اسیدیته بالاتر از 11 بیشترین آسیب را در سوختگی شیمیایی ایجاد میکنند. اما مواد اسیدی به دلیل تشکیل کمپلکس با پروتئین‌های چشم مانع از نفوذ بیشتر مواد اسیدی به بخش‌های عمقی‌تر میشوند. درنتیجه آسیب‌دیدگی کمتری رخ می‌دهد. البته مواد اسیدی نیز در صورت بالا بودن غلظت می‌توانند آسیبهای جبران‌ناپذیر و شدیدی به چشم وارد کند.
علائم سوختگی شیمیایی چشم چیست ؟
علائم آسیب شمیایی چشم عبارتند از:
- احساس سوزش در چشم
- اشک ریزش شدید
- درد
- قرمزی چشم و سطح پلک
مدت علائم و آسیب به چشم به نوع و مقدار ماده شیمیائی که به چشم وارد شده بستگی دارد.
در سوختگی شیمیایی چشم در دقایق اولیه چه باید کرد؟
اولین ومهم ترین اقدام درمانی شستشوی سطح چشم در اسرع وقت با مقادیر زیادی ازسرم های شستشو یا تزریقی ویا آب است. در صورت در دسترس نبودن آب می توان از سایر مایعات غیرسمی مانند نوشیدنیهای قنددار نیز استفاده کرد. در هر حال از تاخیر در شستشو باید جلوگیری کرد. برای شستشو بایستی پلک های بیمار کاملآ باز و داخل چشم به خوبی شستشو داده شود. در صورتی که ماده شیمیایی هنوز در تماس با بیمار باشد باید از وی دورشود، مثلآ لباس آغشته خارج و یا محلی که آغشته به اسید و قلیا می باشد نیز شستشو داده شود.
مناطق حساس مانند چشمها و صورت بایستی در اولویت شستشو قرار گیرند، ولی در صورت امکان و وجود کمک افراد بیشتر ، میتوان شستشوی سایر قسمتها را نیز همزمان انجام داد. شستشو بایستی در محل حادثه شروع و تا زمانی که بیمار به اورژانس چشم پزشکی منتقل می شود ادامه پیدا کند. مهم این است که در مواجه با چنین حادثه ای افراد کمک کننده خونسردی خود را حفظ کنند و به اصطلاح دستپاچه نشوند و همزمان، سایر افراد، مرکز اورژانس را مطلع کرده و ازآن مرکز طلب کمک کرده و همزمان بیمار را به نزدیکترین مرکز چشم پزشکی برسانند و در مسیر نیز شستشو را ادامه دهند.
در صورتی که از لنز استفاده می کنید سعی نکنید قبل از شسشوی چشم لنز خود را در آورید. اگر بعد از چندین دقیقه شستشو لنز هنوز در چشم باقی مانده باشد می توانید لنز را از چشم خارج کنید.
حتی بعد از شستشو هم از مالیدن چشم خودداری کنید.
درصورت عدم دسترسی به اورژانس چشم، بیمار بایستی به سایر مراکز اورژانس برده شود. در بخش تخصصی و اورژانس نیز شستشو را باید تا نرمال شدن PH چشم ادامه داد.
توصیه هایی برای پیشگیری از سوختگی چشم
- از عینک ایمنی یا ماسک محافظ صورت هنگام کار با ابزارهای برقی یا شیمیایی یا هنگام هر فعالیتی که ممکن است موجب پریدن مواد در داخل چشم شما شود، استفاده کنید. اگر با مواد شیمیایی خطرناک کار میکنید که ممکن است به چشمهایتان بپاشد، حواستان به اقدامات لازم برای شستشوی مواد شیمیایی از چشم باشد و محل نزدیکترین دوش یا سینک را در نظر داشته باشید.
- ماسک یا عینک طراحی شده برای جوش را در هنگام استفاده از دستگاه جوش یا نزدیک بودن به جوشکار استفاده کنید.
- آسیبهای ناشی از نور فرابنفش را میتوان با استفاده از عینک هایی که نور فرابنفش را فیلتر میکنند و نیز استفاده از کلاه با لبه های پهن، پیشگیری کرد.
- مراقب باشید چشمها حتی در قایق، حمام آفتاب و اسکی نیز به خاطر بازتاب نور دچار آسیب میشوند. از محافظ چشم در حین برنزه شدن استفاده کنید.
سخن پایانی
ما در این مقاله به بررسی یکی از فوریت‌های واقعی چشم تحت عنوان «سوختگی شیمیایی چشم» پرداختیم. بسیاری از مواد قلیایی، اسیدی موجب بروز این عارضه میشوند؛ به‌عنوان مثال میتوان به جوهرنمک، اسید باتری، آهک، آمونیاک و … اشاره کرد. افراد در صورت مواجه با این اختلال باید در سریع‌ترین زمان ممکن به اورژانس چشم مراجعه کند. در غیر این صورت با بروز مشکل در وضعیت ظاهری چشم، افت بینایی و حتی نابینایی مواجه میشوند. این خطر برای مواد قلیایی بیشتر از مواد اسیدی است.
تازه ترین مطالب
اگر شما هم مانند بسیاری از مردم به طور منظم از لنزهای چشم استفاده می کنند ممکن است خشکی چشم را تجربه کنید، پس بهتر است دلایل این مشکل را درک کرده و بد...ادامه مطلب
خیلی از دوستان می پرسن که آیا با چشم آستیگمات امکان استفاده از لنز رنگی هست یا نه ؟ اگر آستیگمات چشم بیشتر از 0.75 باشد نمی توان از لنز آستیگمات اس...ادامه مطلب
اگر در آینه به چشمهایتان نگاه کنید، متوجه تنگ و گشاد شدن مردمک چشمهایتان می‌شوید. گشادی مردمک چشم واکنشی طبیعی به کم یا زیادشدن نور ا...ادامه مطلب
عوامل ژنتیکی نقش مهمی را در بروز بعضی اختلالات بینایی و بیماری های ژنتیکی چشم در مقاطع سنی مختلف ایفا میکنند مانند شب کوری، کور ر...ادامه مطلب
جداشدگی شبکیه یکی از بیماریهای جدی چشم است. شبکیه بافتی در پشت چشم است. در این بیماری شبکیه از بافتهایی که آن را حمایت میکنند دور میشود. تغییرات ناگها...ادامه مطلب