شبکیه چیست؟

شبکیه بخشی از چشم است که اطلاعات نوری را در سلول های میله ای و مخروطی خود به امپولسیون های عصبی تبدیل می کند. مهمترین قسمت چشم است و سایر قسمتهای چشم از آن محافظت می کنند. ضخامت شبکیه حدود ۰/۴ میلیمتر است اما در ناحیه ماکولا و همچنین در محل اتصال با اوراسراتا نازکتر است.

شبکیه به طور طبیعی شفاف است. اما در صورتی که جدا شود برنگ خاکستری در میاید. از قسمت خلفی در اطراف دیسک به کوروئید وصل می شود و از جلو به اوراسرتا متصل است. بین این دو نقطه با کوروئید در تماس است اما به آن متصل نیست. از نظر باف شناسی شبکیه از ده لایه تشکیل می شود.

فیزیولوژی و کار شبکیه

شبکیه از میلیون ها سلول مخروطی و تعداد کمتری سلول میله ای تشکیل شده است. سلول های مخروطی بیشتر فووآ و ماکولا قرار دارند و مسئول دید دقیق و خوب و تشخیص رنگ هستند. سلول های میله ای برای دید در تاریکی و تشخیص حرکت مورد استفاده اند. این سلول ها بیشتر در محیط شبکیه قرار دارند. سلول های میله ای حاوی پیگمان فتورسپتوری به نام ردوپسین هستند که دوباره سازی آن موکول به وجود مقدار کافی ویتامین آ می باشد. اگر ویتامین آ در برنامه غذایی نباشد، شب کوری بوجود میاید و مقدار ردوپسین مورد نیاز سلول های میله ای برای انجام وظیفه صحیح کمتر از میزان طبیعی است.

بعد از قرار گرفتن در معرض نور شدید دوباره سازی ردوپسین نیم ساعت طول می کشد بدین جهت است که اگر از روشنایی آفتاب به اطاق تاریکی وارد شویم نیم ساعت طول می کشد تا دید، کاملا طبیعی گردد. قدرت دید سلول های استوانه ای خیلی کم است. این سلول ها قادر به درک رنگ نمی باشند. ضعیف شدن بینایی در شب علاوه بر فقدان ویتامین آ در شرایط دیگر مثل رتینیت پیگمانتر که سلول های استوانه ای شروع به دژنرسانس می کنند به وجود میاید.

سلول های مخروطی

این سلول ها محتوای یک نوع پیگمان بینایی می باشد که با پیگمان سلول های استوانه ای فرق دارد. کافی بودن ویتامین آ، برای سلول های مخروطی هم اهمیت دارد. دوباره سازی پیگمان سلول های مخروطی خیلی سریعتر از پیگمان سلول های استوانه ای است. حساسیت سلول های مخروطی نسبت به نور، خیلی کمتر از سلول های استوانه ای هستند و برای اینکه وارد عمل شوند باید روشنایی زیاد باشد. مخروط ها قادر به تشخیص رنگ هم می باشند. بر طبق تئوری تری کروماتیک دید رنگها یانگ هلمولتز سه نوع سلول مخروطی دریافت کننده رنگ وجود دارد. با ترکیب این سه رنگ جدا گانه با هم، هر نوع رنگی به دست میاید.

گرچه این تئوری صد سال قدمت دارد، اما هنوز اساس فهم دید رنگها را تشکیل می دهد. بسیاری از بیماری های شبکیه موجب تاری دید می شوند. در صورتی که ماکولا مبتلا شود، دید مرکزی مختل می شود. اگر فقط قسمت های محیطی شبکیه مبتلا شوند و بیمار هنوز تیزبینی خوبی داشته باشد اما دید جانبی صدمه دیده باشد، ممکن است حرکت وسایل نقلیه را در اطراف میدان دید درک نکند.

بنابراین، گاهی در گلوکوم تمام دید جانبی از بین می رود، اما بیمار هنوز می تواند حتی کلمات ریز را به خوبی بخواند، ولی به علت از دست رفتن دید جانبی مانند یک شخص کور با اشیاء بزرگی که در سر راهش هستند برخورد می کند. شبکیه فاقد حس درد است و در بیماری های شبکیه چشم قرمز یا دردناک نمی شود. بیمار ممکن است متوجه تاری دید شود. در این هنگام امتحان چشم با چک کردن تیزبینی و میدان بینایی و سپس توسط افتالموسکوپ، بیماری مربوطه تشخیص داده می شود.